×
سلام
ورود و عضویت
قراردادها، به عنوان ابزار تنظیم روابط حقوقی میان افراد، نقشی کلیدی در جامعه امروز دارند. هر قراردادی، تعهداتی را برای طرفین ایجاد میکند که باید به آنها پایبند باشند. در حوزه پروژههای عمرانی، پس از انعقاد قرارداد و آغاز عملیات اجرایی توسط پیمانکار، مسئله پرداختها مطرح میشود. در این مرحله، پیمانکار سندی به نام “صورت وضعیت” را تهیه و به کارفرما ارائه میکند. این سند، در واقع گزارشی از میزان کار انجامشده یا خدمات ارائه شده در یک بازه زمانی مشخص است و مبلغ قابل پرداخت به پیمانکار را تعیین میکند.
صورت وضعیتها، بسته به نوع قرارداد و توافق طرفین، میتوانند به صورت دورهای (مثلاً ماهانه) یا در پایان پروژه تهیه شوند. آنها اطلاعات دقیقی درباره جزئیات کار انجامشده، مصالح مصرفی، نیروی انسانی بهکار گرفتهشده و سایر هزینههای مرتبط را در بر میگیرند. کارفرما با بررسی صورت وضعیت، صحت اطلاعات آن را تأیید کرده و سپس اقدام به پرداخت مبلغ مورد نظر میکند.
طبق ماده ۳۷ شرایط عمومی پیمان، صورت وضعیت پیمانکاری گزارشی است که در پایان هر ماه توسط پیمانکار تهیه میشود. این گزارش، شامل برآورد کارهای انجامشده از آغاز پروژه تا پایان ماه، بر اساس نقشههای اجرایی، دستور کارها و صورتجلسات است. همچنین، پیمانکار موظف است مقدار مصالح ساختمانی بهکاررفته و تجهیزات موجود در کارگاه را در صورت وضعیت مشخص کند. سپس، با استفاده از تعرفههای قرارداد یا فهرست بهای سال جاری، مبلغ صورت وضعیت محاسبه و به مهندس ناظر تحویل داده میشود.
در این فرآیند، مهندس مشاور نقش مهمی ایفا میکند. او گزارش صورت وضعیت را با اسناد و مدارک پیمان مطابقت داده و در صورت نیاز، اصلاحات لازم را اعمال میکند. سپس، صورت وضعیت نهایی را برای کارفرما ارسال میکند. مهندس مشاور همچنین وظیفه دارد نحوه انجام کار را به پیمانکار اطلاعرسانی کند. کارفرما نیز موظف است در مدت زمان مشخصشده، صورت وضعیتها را بررسی و بر اساس آن، پرداختها را به پیمانکار انجام دهد.
به طور خلاصه، صورت وضعیت پیمانکاری سندی است که میزان کار انجامشده و مبلغ قابل پرداخت به پیمانکار را مشخص میکند. این سند توسط پیمانکار تهیه و پس از تأیید مهندس مشاور، به کارفرما ارائه میشود. صورت وضعیتها نقش مهمی در مدیریت مالی پروژهها و تضمین پرداخت منصفانه به پیمانکاران دارند.
در قانون، دو نوع صورت وضعیت وجود دارد: موقت و قطعی. هر یک از این صورت وضعیتها در مراحل مختلف پروژه تهیه شده و اهداف متفاوتی را دنبال میکنند.
صورتوضعیت موقت در طول دوره اجرای پروژه و به صورت دورهای تهیه میشود. هدف اصلی آن، مطالبه هزینههای پیمانکار برای خرید مصالح، تجهیز کارگاه و سایر هزینههای اجرایی است. این صورت وضعیتها به کارفرما کمک میکنند تا وضعیت پروژه را به دقت زیر نظر داشته باشد و پرداختهای مالی را به موقع انجام دهد.
پیمانکار میتواند با توجه به تمکن مالی خود، دوره صورت وضعیت را افزایش دهد، اما این کار معمولاً توصیه نمیشود زیرا ممکن است منجر به تأخیر در پرداختها شود و در صورت عدم ارائه به موقع صورت وضعیت موقت، کارفرما مسئولیتی در قبال تأخیر در پرداخت نخواهد داشت. آخرین صورت وضعیت موقت، “صورت وضعیت ماقبل قطعی” نامیده میشود.
دسته دوم صورتوضعیت، صورتوضعیت قطعی می باشد که در پایان پروژه و پس از تحویل موقت کار تهیه میشود و شامل هزینههای برچیدن کارگاه، بندهای باقیمانده از قرارداد و همچنین اصلاح هرگونه اشتباه در صورت وضعیتهای موقت است. پیمانکار باید حداکثر تا یک ماه پس از تحویل موقت، صورت وضعیت قطعی را به مهندس مشاور ارسال کند و مهندس مشاور موظف است ظرف دو ماه، صورت وضعیت قطعی را بررسی و به کارفرما ارائه دهد. کارفرما نیز باید حداکثر تا سه ماه پس از دریافت صورت وضعیت قطعی، تمام مبالغ باقیمانده را به پیمانکار پرداخت کند. صورتوضعیت قطعی، مبنای تسویه حساب نهایی میان کارفرما و پیمانکار است.
هر صورتوضعیت، مجموعهای از بخشها و اسناد مختلف است که بهطور جامع، جزئیات مالی و فنی پروژه را در یک بازه زمانی مشخص نشان میدهد. این بخشها عبارتاند از:
روکش صورت وضعیت: اولین صفحه صورت وضعیت است که شامل اطلاعات کلی پروژه مانند نام پروژه، شماره قرارداد، تاریخ شروع و پایان دوره صورت وضعیت، نام کارفرما و پیمانکار و… میشود.
مبناهای قراردادی: شامل خلاصهای از مفاد قرارداد مرتبط با صورت وضعیت، از جمله مبلغ اولیه قرارداد، مدت قرارداد، شرایط پرداخت، ضرایب تعدیل و… میشود.
مستندات: شامل کلیه اسناد و مدارکی است که صحت اطلاعات مندرج در صورت وضعیت را تأیید میکند. این مستندات میتواند شامل نقشهها، دستور کارها، صورتجلسات، گزارشهای آزمایشگاهی، فاکتورهای خرید و… باشد.
برگه ریز متره: جدولی است که جزئیات کارهای انجامشده در هر آیتم را بهطور دقیق نشان میدهد. این جدول شامل شرح کار، واحد اندازهگیری، مقدار انجامشده، قیمت واحد و قیمت کل هر آیتم میشود (در واقع این جدول نتیجه متره و برآورد پروژه می باشد).
برگه خلاصه متره: جدولی است که خلاصهای از مقادیر و هزینههای هر فصل از فهرست بها را نشان میدهد. این جدول شامل شماره فصل، شرح فصل، مقدار کل انجامشده در فصل، قیمت کل فصل و… میشود.
ریز مالی: جدولی است که جزئیات هزینههای مربوط به هر آیتم کار را نشان میدهد. این جدول شامل شرح هزینه، واحد اندازهگیری، مقدار، قیمت واحد و قیمت کل هر هزینه میشود.
خلاصه مالی فصول: جدولی است که خلاصهای از هزینههای هر فصل از فهرست بها را نشان میدهد. این جدول شامل شماره فصل، شرح فصل، جمع هزینههای فصل و… میشود.
روکش مالی کل: جدولی است که خلاصهای از کل هزینههای پروژه را نشان میدهد. این جدول شامل جمع کل هزینههای کار انجامشده، مصالح، نیروی انسانی، ماشینآلات و سایر هزینهها میشود.
صورتمجلس: سندی است که در آن جزئیات کارهای انجامشده، مشکلات پیشآمده، تغییرات احتمالی در پروژه و… ثبت میشود. صورتجلسات معمولاً در جلسات مشترک بین کارفرما و پیمانکار تهیه میشود و به امضای طرفین میرسد.
دستور کارها: اسنادی هستند که توسط کارفرما یا دستگاه نظارت صادر میشوند و شامل دستورالعملهای اجرایی، تغییرات در پروژه و… میشوند.
فاکتورهای خرید: اسنادی هستند که خرید مصالح، تجهیزات و سایر اقلام موردنیاز پروژه را تأیید میکنند. فاکتورهای خرید باید شامل نام فروشنده، تاریخ خرید، شرح کالا، مقدار، قیمت واحد و قیمت کل باشد.
صورت وضعیت، سندی است که خدمات اجرایی انجامشده توسط پیمانکار را بر اساس قرارداد و مفاد پیمان نشان میدهد. این سند، اغلب منشأ اختلافات میان کارفرما و پیمانکار است. در پایان هر ماه، پیمانکار کارهای انجامشده را اندازهگیری کرده، مصالح و تجهیزات را مشخص میکند و بر اساس فهرست بها، مبلغ صورت وضعیت موقت را محاسبه و به مهندس ناظر تحویل میدهد.
نظارت بر اجرای صحیح پروژه و رسیدگی به صورت وضعیتها توسط یک شخص حقیقی یا حقوقی که از طرف کارفرما یا مشاور انتخاب شده است، انجام میگیرد. این فرآیند شامل مراحل زیر است:
رعایت این مراحل، به تضمین صحت و دقت صورت وضعیتها و جلوگیری از بروز اختلافات میان کارفرما و پیمانکار کمک میکند. همچنین، این فرآیند به مدیریت مالی پروژه و پرداخت بهموقع مطالبات پیمانکار کمک شایانی میکند.
ضرایب در صورت وضعیت، اعدادی هستند که برای تعدیل و تنظیم قیمتهای فهرست بها و در نظر گرفتن شرایط خاص پروژه به کار میروند. این ضرایب میتوانند تأثیر قابلتوجهی بر مبلغ نهایی صورت وضعیت و در نتیجه هزینههای پروژه داشته باشند. در ادامه به بررسی انواع ضرایب مورداستفاده در صورت وضعیت میپردازیم:
ضریب منطقه ای: این ضریب برای تعدیل قیمتهای فهرست بها بر اساس موقعیت جغرافیایی پروژه اعمال میشود. هزینههای اجرای پروژه در مناطق مختلف کشور ممکن است متفاوت باشد (مثلاً به دلیل تفاوت در هزینههای حملونقل، دستمزد نیروی انسانی و…)، بنابراین ضریب منطقه برای جبران این تفاوتها استفاده میشود.
ضریب طبقات: این ضریب برای تعدیل قیمتهای فهرست بها در پروژههای چندطبقه به کار میرود. اجرای کار در طبقات بالاتر معمولاً با هزینههای بیشتری همراه است (مثلاً به دلیل نیاز به داربست، بالابر و…). ضریب طبقات بر اساس تعداد طبقات و ارتفاع ساختمان محاسبه میشود.
ضریب ارتفاع: این ضریب برای تعدیل قیمتهای فهرست بها در پروژههایی که در ارتفاع بالاتر از سطح زمین اجرا میشوند، استفاده میشود. کار در ارتفاع با خطرات بیشتری همراه است و نیاز به تجهیزات و تمهیدات ایمنی خاصی دارد. ضریب ارتفاع بر اساس ارتفاع پروژه از سطح زمین محاسبه میشود.
ضریب پیمان: این ضریب درصدی است که پیمانکار در زمان انعقاد قرارداد به قیمتهای فهرست بها اضافه میکند. این ضریب میتواند شامل سود پیمانکار، هزینههای مالی، ریسکهای پروژه و سایر هزینههای غیرمستقیم باشد.
ضریب پیشنهادی جزء (ضریب فصل): این ضریب توسط پیمانکار برای هر فصل از فهرست بها پیشنهاد میشود و نشاندهنده تخفیف یا افزایش قیمت پیشنهادی پیمانکار نسبت به قیمتهای فهرست بها است.
ضریب بالاسری: این ضریب برای پوشش هزینههای بالاسری پروژه استفاده میشود. هزینههای بالاسری شامل هزینههایی است که بهطور مستقیم به اجرای کار مربوط نمیشوند، اما برای اجرای پروژه ضروری هستند. این هزینهها به دو دسته تقسیم میشوند:
آنالیز هزینه بالاسری طرحهای عمرانی: فرآیند بررسی و تحلیل هزینههای بالاسری پروژههای عمرانی است. این آنالیز به منظور تعیین ضریب بالاسری مناسب و مدیریت بهینه هزینههای پروژه انجام میشود.
استفاده از ضرایب مناسب در صورت وضعیت، نقش مهمی در محاسبه دقیق هزینههای پروژه و جلوگیری از بروز اختلافات مالی بین کارفرما و پیمانکار دارد.
صورت وضعیت تأییدشده، سندی است که پس از طی مراحل بررسی و تأیید توسط مشاور یا گروه مشاورین، قابل پرداخت و معتبر شناخته میشود. در این صورت وضعیت، تمام جزئیات و مراحل لازم رعایت شده و هیچ مشکلی در ارزیابیها وجود ندارد.
صورت وضعیت تجمیعی، به مجموعهای از صورت وضعیتها گفته میشود که به صورت تجمعی و معمولاً در پایان هر ماه تهیه میشوند. این صورت وضعیت، شامل کلیه کارها و هزینههای انجام شده تا آن تاریخ است و به کارفرما ارائه میشود تا از روند پیشرفت پروژه و هزینههای انجامشده آگاه شود.
مدیرساخت از سال 1402 فعالیت خود را آغاز کرده است و به عنوان یک منبع جامع و قابل اعتماد، به علاقهمندان و متخصصان حوزه ساخت و ساز، آموزشهای کاربردی و بهروز در زمینه مبانی مدیریت ساخت ارائه میدهد.
صورت وضعیت پیمانکاری چه اطلاعاتی را شامل میشود؟
تعهدات هر قرارداد چگونه تعیین میشوند و چه عواملی بر آنها تأثیر میگذارند؟
تعهدات هر قرارداد معمولاً بر اساس توافق طرفین، قوانین حاکم، و شرایط خاص مربوط به موضوع قرارداد تعیین میشوند. در زیر به برخی از عوامل مؤثر بر تعیین تعهدات قرارداد اشاره میشود:
1. توافق طرفین: اصول اولیه قرارداد بر اساس توافقات و خواستهای طرفین شکل میگیرد. هر طرف باید به وضوح حقوق و مسئولیتهای خود را تعریف کند.
2. نوع قرارداد: نوع قرارداد (مثلاً قرارداد خرید و فروش، اجاره، کار، خدمات و …) تأثیر مستقیم بر تعهدات دارد. هر نوع قرارداد الزامات خاص خود را دارد.
3. قوانین و مقررات: قوانین عمومی و خاص حاکم بر قراردادها در هر کشور، شرایط و تعهدات را تعیین میکنند. به عنوان مثال، قوانین مربوط به مسئولیت مدنی یا قوانین تجاری.
4. شرایط و وضعیت خاص: شرایط خاصی که در زمان انعقاد قرارداد موجود است، مانند وضعیت اقتصادی، نیازهای بازار، و نیازهای شخصی طرفین، میتواند تأثیرگذار باشد.
5. تجربه و دانش طرفین: تجربه و علمی که هر یک از طرفین از موضوع قرارداد دارند میتواند بر تعهدات تأثیر بگذارد. معمولاً طرفین با تجربه بیشتری که دارند، تعهدات دقیقتری را تعیین میکنند.
6. ملاحظات مالی: مسائل مالی مانند قیمت، نحوه پرداخت، و شرایط مالی دیگر نیز بر تعهدات قرارداد تأثیر میگذارد.
7. مدت زمان قرارداد: طول مدت قرارداد میتواند تعهدات طرفین را تحت تأثیر قرار دهد. به عنوان مثال، در قراردادهای بلندمدت ممکن است شرایط تغییر کند و طرفین نیاز به تجدید نظر در تعهدات داشته باشند.
8. هدف قرارداد: اهداف و مقاصد کلی که طرفین از انعقاد قرارداد دارند نیز بر نوع و محتوای تعهدات تأثیرگذار است.
در نهایت، پیشنهاد میشود که طرفین قرارداد، زمان گفتوگو و بررسی دقیق تری را برای تعیین و تعریف تعهدات خود صرف کنند تا از بروز مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری کنند.
چه تعهداتی دقیقاً در قراردادها تعیین میشود و چگونه میتوان از تضمین اجرای آنها اطمینان حاصل کرد؟