قرارداد BOT چیست؟ [از صفر تا صد] + نمونه قرارداد

1 دیدگاه

یکی از جدید ترین و کارآمد ترین روش های تامین مالی برای انواع پروژه ها را می توان قرارداد های BOT دانست که توسط دولت ترکیه در سال 1980 معرفی گردید.

در این محتوا قصد داریم تا شما را با این نوع از قرارداد آشنا کنیم.

BOT چیست؟

عبارت BOT مخفف Build Operate Transfer‌ است و به این معنی است که یک پروژه از سوی دولت به یک شرکت خصوصی واگذار می شود تا توسط این شرکت فرایند ساخت (Build) آن انجام گردد و جهت جبران هزینه های ساخت به این شرکت اجازه بهره برداری (Operate) از پروژه اعطا می شود و پس از مدت معینی پروژه و حق استفاده از آن را به رایگان به دولت منتقل (Transfer) کند.

این روش قراردادی و سایر روش های مشابه آن مانند روش بیع متقابل در عصر حاضر که دولت ها توان پرداخت هزینه های سنگین امور ساخت را ندارند بسیار کاربردی می باشد.

مراحل اجرای پروژه BOT

معمولا پروژه های BOT در 8 مرحله انجام می شوند که در این بخخش به معرفی مختصری از هر یک از آنها می پردازیم

۱- تصمیم گیری برای شروع طرح و واگذاری به بخش خصوصی

سرآغاز هر پروژه ای انجام امور اولیه ای مانند امکان سنجی (feasibility study) است

۲- فراخوان مناقصه توسط دولت

اسناد مناقصه از طرف ارگان دولتی تدوین می گردد و از طریق مراجع مربوطه اطلاع رسانی می گردد

۳- برگزاری مناقصه

پیمانکاران متعددی در مناقصات شرکت می کنند و پیشنهاد های خود را اعلام می کنند

۴- بررسی پیشنهاد ها و انتخاب کنسرسیوم

در این مرحله دولت بایستی پیشنهاد های پیمانکاران را بررسی نموده و پس از بررسی سوابق و تجارب آنها نسبت به انتخاب بهترین گزینه اقدام نماید

۵- انجام فرایند های لازم برای شروع طرح

پیش از آغاز طرح اجرای موارد زیر رایج می باشد‌:

تهیه متن نهایی قرارداد و امضای آن
قرارداد های مربوط به ساخت و خرید تجهیزات
قرارداد های بیمه
اعطای تسهیلات بانکی

۶- اجرای طرح

عملیات ساخت طرح توسط پیمانکار در این مرحله انجام می گردد

۷- بهره برداری

همان طور که در ابتدای مقاله نیز اشاره شد تا مدت معینی بهره برداری پروژه برعهده پیمانکار می باشد و انتقال تکنولوژی نیز در این مرحله انجام می شود

۸- انتقال طرح به دولت

آخرین مرحله از هر قرارداد BOT انتقال مالکیت آن به دولت است.

مزایا و معایب قرارداد های BOT

قرارداد های BOT مانند هر نوع قراردادی مزایا و معایبی دارند که در ادامه برخی از این موارد را معرفی خواهیم نمود

مزایا BOT

ریسک های مرتبط با بخش اجرا و بهره برداری بر عهده بخش خصوصی است و دولت از خطرات احتمالی در امان بوده و بخش خصوصی بایستی با توجه به مقررات مربوطه و بهره گیری از بیمه مسیولیت های خود را تعدیل نماید
ارایه کار به بخش خصوصی غالبا به تسریع احداث پروژه و کاهش هزینه های مربوطه می انجامد
دولت ها مالکیت نهایی پروژه ها را دارا هستند و پروژه ها کاملا به بخش خصوصی منتقل نمی گردد
حسب قوانین کشور اولویت با شرکت های داخلی می باشد و بدین سبب از بخش صنعتی کشور حمایت می شود

معایب BOT

قرارداد های BOT انواع و پیچیدگی های بسیاری دارند و همین امر باعث سردرگمی بسیاری از علاقه مندان به این موضوع می گردد
همان طور که در قسمت مزایا ذکر شد تعهدات پروژه های BOT برای بخش خصوصی سنگین است
به علت نوین بودن این نوع از قرارداد هنوز به مباحث زیست محیطی و شهرسازی به خوبی پرداخته نشده است
تغییر سیاست های اساسی دولت می تواند فرضیات اولیه تقبل پروژه توسط بخش خصوصی را تغییر دهد و ادامه احداث پروژه را تحت تاثیر قرار دهد

انواع قرارداد های BOT

Build Operate Transfer) BOT) :‌ ساخت / بهره برداری / انتقال
Build Own Operate Transfer) BOOT) : ساخت / مالکیت / بهره برداری / انتقال
Design Build Operate) DBO) : طراحی / ساخت / بهره برداری
Design Build Operate Transfer) DBOT) :‌ طراحی / ساخت / بهره برداری / انتقال
Build Own Operate) BOO) :‌ ساخت / مالکیت / بهره برداری
Build Transfer Operate) BTO) : ساخت / انتقال / بهره برداری
Design Build Finance Operate) DBFO) : طراحی / ساخت / تامین مالی / بهره برداری

تفاوت BOT با BOOT‌ چیست؟

روش BOOT شباهت هایی با روش BOT دارد که مهم ترین آنها انتقال مالکیت پروژه به کارفرما پس از گذشت مدت زمانی معین است ولی این دو روش تفاوت هایی نیز با یکدیگر دارند که در ادامه آن ها را بیان می کنیم.

عبارت BOOT‌ مخفف Build Own Operate Transfer‌ می باشد. بنابر این تنها تفاوت این روش با BOT در کلمه Own به معنای تملک می باشد.

در روش BOOT پس از ساخت پروژه مالکیت پروژه تا مدت معینی به کنسرسیوم واگذار می شود و می تواند تا مدتی از آن بهره برداری نماید و مهم ترین تفاوت آن با BOT در این است که اختیارات کنسرسیوم در این روش بسیار بیشتر از BOT است.

در زمان بهره برداری پروژه BOOT کنسرسیوم می تواند مالکیت را به بخش ثالث واگذار کند و یا برای خود جانشین تعریف نموده و قیمت ها را به تنهایی تعیین کند ولی این اختیارات در پروژه های BOT وجود ندارد.